Oekraïense psychologen bieden hulp

15 september 2022

“Net als heel veel anderen werden ook wij in Zuid-Holland Zuid opeens geconfronteerd met een grote toestroom van vluchtelingen uit Oekraïne. Naast bed-bad-brood hadden zij ook zorg nodig. In crisissituaties, wat dit was en misschien nog wel is, vormen GGD en GHOR gezamenlijk de crisisorganisatie voor de zorg,” aan het woord is Wim Gijzen. Wim is adviseur crisisorganisatie en procesondersteuner PSH en lid van het gezamenlijke projectteam van GGD en GHOR Zuid-Holland Zuid dat zich bezighoudt met de zorg voor vluchtelingen uit de Oekraïne.

GGDGHOR Crisisteam

Vanuit de gezamenlijke crisisorganisatie GHOR Zuid-Holland Zuid en de GGD Zuid-Holland Zuid is een projectteam rondom de coördinatie van zorg voor de vluchtelingen vanuit Oekraïne opgezet. Het projectteam coördineert en organiseert de zorg voor deze vluchtelingen in de regio, waarmee de druk op de zorg zo laag mogelijk wordt gehouden en de zorg efficiënt wordt ingezet. Er is hierin samenwerking met de Veiligheidsregio, de gemeenten, zorgpartners en partijen zoals het Rode Kruis, sociale wijkteams en Vluchtelingenwerk Nederland.

Wim: “Meestal opereren GGD en GHOR gescheiden, maar in onze regio zijn we bij crises al sinds 2018 één organisatie. In dit geval zijn we dan ook snel en dagelijks met elkaar om tafel gegaan. Later is dit overgegaan in de huidige projectgroep. Onze overleggen zijn nu teruggebracht tot één keer per week. Het projectteam adviseert, ondersteunt en verbindt bij de organisatie de (medische) zorg en gezondheid. Het gaat hier niet alleen om de fysieke gezondheid, maar ook om mentale. Psychosociale hulpverlening (PSH) is een GGD-proces en zodoende zijn we er bij gevraagd. Floor Borgman benaderde ons met de vraag of wij naar de mentale kant wilden kijken.”

Voorzitter landelijke vakgroep

“PSH, zoals die door de GGD verleend wordt, is normaal gesproken acute zorg bij een ramp. Het is in dit geval van langere duur en gaat om laagdrempelig psychische hulp. De GGD-en vinden dit niet echt PSH, maar ik was hierdoor wel getriggerd om op zoek te gaan naar oplossingen.”
Wim is ook landelijk voorzitter van de Vakgroep PSH en hoort heel veel over hoe anderen het aanpakken via zijn connecties in het land. Soms ging het niet snel genoeg en liepen ze tegen allerlei obstakels aan. “Een aantal liet dit eerst een beetje lopen voor deze groep, omdat het dus eigenlijk geen PSH is. Dat leverde ook problemen op die behoorlijk uit de hand konden lopen. Daarom is er in ZHZ een escalatieladder ontwikkeld. Om te kijken wanneer heb je wat nodig. Psychische problemen waar mensen tegenaan zouden kunnen lopen en waar mensen in verschillende stadia mee te maken krijgen. Als we vroegtijdig kunnen signaleren, voorkomen we misschien de noodzaak van inzet van GGZ-crisisdiensten. Inmiddels is deze ook door andere regio’s overgenomen.”
Doel van de vakgroep is om iedereen naar een hoger niveau te krijgen en van elkaar te leren en dingen vóór te zijn. Ook zitten er mensen van Arq in de vakgroep en van het RIVM. “We verzamelen en delen informatie: Waar ben je mee bezig en waar loop je tegenaan?.”

GGD en psychosociale hulpverlening

Vanaf het begin is er vooral veel energie gestopt in het informeren van onze mensen op de opvanglocaties over psychosociale zorg, aangezien het te verwachten was dat vluchtelingen uit een oorlogsgebied dit ook nodig hebben. Richting gemeenten heeft de GGD een adviserende- en informerende rol over hoe zij de emotionele/psychosociale ondersteuning aan vluchtelingen uit Oekraïne in opvanglocaties kunnen vormgeven. De uitvoering daarvan ligt bij organisaties waarmee de gemeente(n) uitvoeringsafspraken hebben gemaakt, zoals het Rode Kruis, Vluchtelingenwerk Nederland, het Leger des Heils en andere lokale of regionale organisaties. Via de reguliere zorginfrastructuur die we in Nederland kennen, treedt de huisarts op als poortwachter en verwijzer naar eventueel meer gespecialiseerde psychosociale/psychiatrische hulp.

“De belangrijkste rol bij de uitvoering van de psychosociale/psychische zorg voor vluchtelingen ligt in de reguliere zorginfrastructuur van onder andere huisartsen en GGZ. Het uitgangspunt voor ons is overigens wel ‘watchfull waiting’, omdat veel acute klachten spontaan overgaan/verbeteren na ongeveer vier weken. ‘Watchfull’ houdt wel in dat we vinger aan de pols houden.”

Ondersteuning hulpverleners

“Voor vrijwilligers en professionals die met vluchtelingen werken hebben, hebben we vanaf het voorjaar in de GGDGHOR nieuwsbrief informatie gegeven over psychosociale vragen en zorg van organisaties als Arq, Pharos, Movisie en MIND Korrelatie. Ook zijn we alle locaties afgegaan met de vraag: ‘Ik ben van de GGD, wat kunnen we voor jullie doen?’. Wij willen op alle locaties aandacht voor wat er leeft bij de mensen. Dat geldt voor de vluchtelingen, maar zeker ook voor medewerkers en voor alle vrijwilligers.”
Er is met Arq een webinar – een online training – georganiseerd voor Dordrecht dat aankomende oktober en november en ook voor de rest van de regio uitgerold wordt. Het thema is: leren signaleren van psychische problemen bij vluchtelingen. Wim: “Niet om zelf die hulp te geven, maar wel om de mensen verder op weg te helpen. De uitnodigingen hiervoor zijn inmiddels verzonden.”

Oekraïense psychologen bieden hulp

“Recent kregen we het voor elkaar dat Oekraïense psychologen hulp konden bieden op locaties in Zuid-Holland Zuid. Via de vakgroep hoorde ik over een groep psychologen, die reeds langer in Nederland is, doorgaans voor promotieonderzoek aan o.a. Tilburg University, en die hun diensten aanbiedt. Zij zijn niet (BIG-)geregistreerd, maar onder de noemer ‘geestelijke ondersteuning’ kunnen zij hun landgenoten hulp bieden.”
Eind juni is een aantal namen aan de locatiemanagers doorgegeven zodat zij hen kunnen benaderen indien nodig. Inmiddels heeft de psycholoog meerdere mensen al een aantal keer gesproken op de opvanglocaties in onder andere Piershil, Zwijndrecht, Dordrecht en Sliedrecht. In CrownPoint is zij na overleg met de locatiemanagers, zelfs wekelijks op een vaste dag beschikbaar.”

Psycho-educatie voor Oekraïners

Wim: “In Dordrecht start in oktober de training Mind-Spring, waarin een groep van 10-15 Oekraïense deelnemers acht weken lang een middag per week psycho-educatie krijgt met betrekking tot omgaan met stress, rouw, identiteitsvraagstukken en cultuurverschillen. Ook andere locaties hebben interesse, dus … wordt vervolgd.”

Contact met zorgprofessionals

“Voor als het onverhoopt echt nodig mocht zijn, is er ook contact met Yulius GGZ over inzet van de crisisdienst. Dit gaat op dezelfde manier als voor alle inwoners. De huisarts kan de GGZ inschakelen en er wordt eventueel een ambulance gealarmeerd. Dat willen we natuurlijk vóór zijn. Huisartsen benaderen ons ook regelmatig en als wij dan iets voor hen en hun patiënten kunnen regelen geeft dat voldoening”, sluit Wim af.