BLOG: Terugblik 7 maanden zorg voor opvang vluchtelingen

20 september 2022

Eind februari startte de oorlog in Oekraïne. Begin maart mochten we in Nederland en onze regio Zuid-Holland Zuid Oekraïense vluchtelingen opvangen. De aanpak had veel relatie met wat we in 2015 ook gedaan hadden. Al was dat toen van veel kortere duur. Het voordeel van deze opvang was (en is) dat Oekraïense vluchtelingen één duidelijk afgebakende groep betreft. En het is een groep waar nog veel maatschappelijk draagvlak voor is. Het nadeel was wel dat er op het gebied van zorg met betrekking tot vergoedingen eigenlijk nog niets geregeld was. We wisten toen nog niet hoe breed en omvangrijk ons werk werd. In deze terugblik kijk ik naar wat we georganiseerd hebben in de afgelopen zeven maanden tijdens deze langdurige crisis ten behoeve van de opvang van de vluchtelingen uit Oekraïne.

Breder kijken

Boeiend is dat we in het begin van de oorlog breder keken. We keken naar cyberaanvallen, verstoring van stroomvoorziening en er was zelfs meer aandacht voor jodiumpillen in verband met een nucleaire dreiging. Kort na het afschalen van de inzet rondom COVID-19 zaten we daarmee in de volgende langlopende crisis.

Voor de GHOR lag de prioriteit in eerste instantie op het organiseren van gezondheidszorg en het schouwen van locaties (gezamenlijk met brandweer en GGD). Snel werd er met huisartsen geschakeld over wat de juiste aanpak in ZHZ zou zijn. In overleg kwamen we tot de conclusie dat de huisartsenzorg onder coördinatie van de GHOR zou vallen. Wat tot op heden nog steeds gebeurd. We zoeken hierin volop naar maatwerk.
Begin maart informeerden we zorgpartners over de mogelijke breedte van het incident. Op 16 maart boden we verdere informatie aan de zorg. Over het CAK (wat helemaal niet gebruiksvriendelijk werkte), over eerste handreiking op het gebied van GGZ, over verloskunde en over de tandarts (waar feitelijk niets voor geregeld was). Dankzij onze snelle start en informatievoorziening kregen we veel partijen mee en werd er relatief veel zorg verleend. Soms ook als er nog geen vergoeding geregeld was. Er was contact met huisartsen, verloskundigen, apothekers, tandartsen, fysio’s en ga zo maar door.

Belangrijke rol GGD en GHOR

Ons werk werd onderstreept door een kamerbrief van VWS die we op 1 april mochten ontvangen. Hierin werd de belangrijke rol van de GGD en GHOR nog eens goed weergegeven:

In de tussentijd werd ook duidelijk dat Oekraïne niet zo snel opgaf. De oorlog zou langer duren. We merkten ook dat er organisatorisch nog veel binnen de Veiligheidsregio moest gebeuren. Van een reguliere crisisaanpak moesten we echt weer omschakelen naar een projectstructuur. Maar ook als GGDGHOR crisisorganisatie moesten we weer schakelen. We organiseerden reflectiemomenten. We botsten soms en we pasten ons aan. We merkten dat de GGD en GHOR weer meer naar elkaar toe moesten groeien.

In de maand mei maakten we een memo voor het bestuur. Naar ons gevoel lag alle nadruk op de locaties en de taken van Bevolkingszorg (wat deels ook terecht was). Maar dat wij zonder gedoe alle zorg aanhaakten en organiseerden, dat moest echt meer aandacht krijgen. We schreven over de huisartsenzorg, over het vergoedingenproces, over infectieziektenbestrijding en over psychosociale hulpverlening.

In de loop van de weken werden we langzamerhand steeds meer een GGDGHOR projectgroep. Dit keer met andere hoofdrolspelers dan we tijdens COVID gewend waren. En ook weer andere spelers dan regulier. Nu was er ineens PGA (publieke gezondheidszorg asielzoekers) en JGZ (Jeugdgezondheidszorg), en er was veel meer aandacht voor PSH (Psychosociale Hulpverlening). We maakten in die tijd een escalatieladder op het gebied van PSH. En langzamerhand kreeg dat ook steeds meer vorm. Soms minder snel dan gewenst, maar: ‘Aken en Keulen zijn ook niet op één dag gebouwd’. We werden als team steeds sterker.

Crisisnoodopvang asielzoekers

In juni kregen we een nieuwe vraag. Crisisnoodzorg voor asielzoekers. Dit keer geen homogene groep, maar een vrijwel willekeurige groep mensen die niet in Ter Apel konden blijven. Half juli was het zover, de vluchtelingen arriveerden in onze regio. Om dat mogelijk te maken moest er weer gekeken worden naar zorgverlening (in een geheel andere constructie), naar vergoedingen (volgens een andere regeling), naar TBC en naar veiligheid en gezondheid op locaties. Het team werd sterker, maar de uitdagingen namen toe.

Zorg en veiligheid geïntegreerd

Ondertussen werd er volop gevaccineerd op de Oekraïne (gemeentelijke) opvanglocaties, werd jeugdgezondheidszorg steeds concreter en kreeg ook de psychosociale ondersteuning op allerlei manieren vorm. Gaf een huisarts op een opvanglocatie uitleg over hoe de zorg in Nederland verschilt met die in Oekraïne. Ook de locatiemanagers worden geïnformeerd over infectieziekten en hygiëne. Dit terwijl in andere regio’s er soms een groot gat zit tussen wat de GGD doet en wat de Veiligheidsregio doet. Bij ons is het inmiddels volledig geïntegreerd en loopt gezondheid, zorg en veiligheid vrijwel vloeiend in elkaar over. We hebben (meestal) begrip voor elkaar en werken we samen waar dat nodig is. Prachtig om te zien èn belangrijk om te beseffen: dit is niet vanzelfsprekend!

Maar niet alles loopt vloeiend. We doen veel inspecties op opvanglocaties. Dit leidt regelmatig tot gemor. We zijn hard op zoek naar een zo goed mogelijk werkend proces om de scheiding tussen toezicht en organisatie zo goed mogelijk te kunnen scheiden zonder bureaucratie. Zeker omdat ook het veiligheidsberaad aangeeft dat de locaties wel veilig en hygiënisch moet zijn, maar niet aan alle normen kan voldoen. Het begrip over een weer neemt toe. Zo is er recent een gezamenlijk bezoek geweest met de projectleider en de toezichthouders op locatie Marconiweg te Dordrecht. Het is en blijft echter wel een aandachtspunt.

Complimenten

Het mooie in deze terugblik is dat we ook complimenten krijgen. Over onder andere de informatievoorziening, over de betrokkenheid en over het team. Op zichzelf is dat niet zo gek, want ondanks dat we moeten werken in roerige omstandigheden, in onontgonnen gebied, doen we het toch wel goed. We roeien met de riemen die we hebben, we informeren elkaar, we nemen elkaar serieus en zoeken steeds naar de juiste mens op de juiste plaats. De crisis is nog niet afgelopen. De winter komt eraan. Misschien met extra COVID-druk, misschien met meer druk op de zorg, misschien met een energiecrisis èn in ieder geval met hernieuwde druk op de opvang. Afgelopen is het in ieder geval nog niet. Het voordeel is wel dat we een relatief geoliede machine hebben. Een machine met de juiste onderdelen en verdeling. Dat geeft vertrouwen voor het vervolg!