BLOG: Beslissingen nemen op basis van intuïtie en simulatie

14 mei 2020

In de vorige blog schreef ik over het nemen van beslissingen. We doen dat vaak niet op een hele rationele manier, maar we doen dat op basis van wie we zijn en wat onze ervaringen zijn. Ik schreef dat psycholoog Gary Klein vier mechanismes ontdekte waarmee we vaak beslissingen nemen.

Ik ga in dit blog in op de eerste twee:

1. Intuïtie
2. Mentale Simulatie (het verloop van toekomstige gebeurtenissen voor je zien)
3. Het gebruik van metaforen
4. Het gebruik van ‘storytelling’

Intuïtie

Het onderbuik gevoel in bekende situaties komt namelijk van een afwijking die je niet onder woorden kunt brengen. Als verpleegkundige verwacht je dat een baby op een bepaalde manier reageert. Als brandweerman verwacht je dat de brand zich op deze manier ontwikkelt. Soms gebeurt dit niet en kan je onbewust niet thuisbrengen hoe dat komt. Dat is je intuïtie. Op basis van ervaring heb je een verwachting die niet uitkomt. En dat betekent: stop, nadenken en een nieuwe keuze maken.
Hier kan je niet op vertrouwen in onbekende situatie. Dat betekent dat je juist dan moet terugvallen op rationele afwegingen. Een veel tragere werkwijze. Je moet dan veel bewuster nagaan welke opties je hebt en welke keuze je dan het best kan maken.

Mentale simulatie – scenario denken

Zeker in tijden van crisis maken we geen keuzes op basis van opties en wegingsfactoren. Nee, we doen dat op basis van een scenario dat we in ons hoofd hebben. Ook hierin helpt ervaring. Stel;

• Als brandweer wordt je opgeroepen voor een frontale botsing. Je bent bijna ter plaatse en ziet een ravage van meer dan 100 meter. Er zijn verschillende auto’s betrokken en je ziet een zwaar gehavende auto waar nog iemand in zit. In een korte tijd ga je dan uit van traumatisch letsel en van een zware beknelling waarbij redgereedschap gebruikt moet worden.
• Een andere voorbeeld is een melding van een grote brand in een appartementencomplex. Als ik als OvD-Bevolkingszorg werd opgeroepen, startte je al je scenario-denken. Een complex met 50 appartementen, gangen vol met rook, mensen die per direct ontruimd zijn en nu in de kou buiten staan. Op basis daarvan maak je een plan om alvast een opvanglocatie te openen, registratie op te starten, vragen over medicatie, enzovoorts.

Iedereen die in de hulpverlening werkt, ervaart en kent deze werkwijze denk ik. Het boeiende hieraan is dat we op basis van onze kennis en ervaring direct standaard keuzes maken. Meestal is dat goed en effectief. Het zorgt dat we snel de juiste dingen doen. Hier moeten we gebruik van maken, want dit is hulpverlening pur sang; keuzes maken in een ‘split second’.
Maar, hier schuilt wel het gevaar van tunnelvisie. We maken namelijk maar één keuzes, we gaan één kant op. Pas als het echt niet blijkt te werken kiezen we wat anders. Vooral tijdens oefeningen wordt dit soms (pijnlijk) duidelijk. Als iemand na jou dezelfde oefening draait, en die kiest een totaal anders en veel logischere werkwijze. We blijven dan teveel hangen in ons eigen scenario en redeneren alle afwijkingen weg.

Wat is de les? Vertrouw op je eigen keuzes, zeker in situaties die je relatief goed kent uit oefeningen en praktijk-inzetten. Maar, gun jezelf af en toe de tijd om even te sparren met een collega. Als je naar het CoPI gaat, kan je soms best even bellen met iemand om je voorlopige plan te bespreken. Of als je een inzet doet met je brandweerploeg, motiveer heel kort je keuze, en; organiseer je tegenspraak. Ja, er moet snel gehandeld worden, maar niet ten koste van alles.

Algehele les

Hoe grotere je ervaring is, hoe makkelijker je kunt vertrouwen op je intuïtie en scenario-denken. Ervaring bestaat niet alleen maar uit de echte praktijk inzetten, maar bestaat juist ook uit hoeveel je met je vak bezig bent. Hoe vaak ga je incidenten vanuit jouw vakgebied na en bekijk je hoe het verliep? Welke keuzes er zijn gemaakt? Wat jij had gedaan met die informatie?
Met andere woorden; blijf werken aan je ervaring, want dit helpt je als het er echt om spant!

Disclaimer

Dit blog is geschreven door Jos Bal (destijds Beleidsadviseur GHOR), omdat ik om ik het leuk vind om af en toe informatie te delen over risico-, crisismanagement en de GHOR. Bovendien vind ik dat we vanuit de Veiligheidsregio, als deskundige op het gebied van crisisbeheersing, onze kennis en ervaring zoveel mogelijk moeten delen. Overigens reflecteert deze blog mijn eigen visie en niet die van de Veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid of de GHOR.