Evenementen en gezondheid

17 augustus 2017

Vanuit de hele wereld komen jaarlijks tienduizenden wandelaars naar Nijmegen om mee te doen aan de ‘The Walk of the World’. Vier dagen lang wandelen ze afstanden variërend van 30 tot 50 kilometer in Nijmegen en omgeving. Gelijktijdig met deze sportieve uitdaging is het in Nijmegen zeven dagen lang feest. Ruim anderhalf miljoen bezoekers komen op de Vierdaagsefeesten af.

Hoe zorg je er als gemeente en organisator voor dat dergelijke evenementen verantwoord verlopen? Wat betekent een dergelijke grootschalige gebeurtenis als je kijkt naar de mogelijke impact op gezondheid en veiligheid van de grote groepen aanwezigen?

Risico’s voor gezondheid
De Nijmeegse Vierdaagse is een willekeurig gekozen voorbeeld van de vele evenementen die in Nederland georganiseerd worden. Jaarlijks zijn er duizenden evenementen waar grote groepen mensen op af komen: muziekfestivals, braderieën, (inter)nationale
sportevenementen, demonstraties, politieke bijeenkomsten en meer. De meeste evenementen verlopen goed, zorgen voor vermaak en dragen bij aan cultuur, de marketing en economie van de stad of gemeente.

Helemaal zonder risico’s zijn evenementen echter niet. In de massaliteit en complexiteit schuilen bij ieder evenement risico’s. Zowel nationaal als internationaal zijn er voorbeelden van evenementen waarbij er slachtoffers vielen door incidenten. Een voorbeeld uit Nederland is het incident in Haaksbergen, waar een monstertruck op het publiek inreed en drie doden en tientallen gewonden vielen (28 september 2014). Een ander voorbeeld is de Amsterdam City Swim, waarbij in 2015 ruim een derde van de 2500 deelnemers ziek werd ten gevolge van een riooloverstort in de Amsterdamse grachten na hevige regenval daags ervoor.

Voorwaarden via de vergunningenverlening in Nederland speelt het openbaar bestuur een centrale rol bij het vermijden van risico’s tijdens evenementen. De burgemeester is wettelijk bevoegd om in de vergunning voorwaarden te stellen aan de organisatoren van evenementen. Niet alle risico’s zijn echter te voorkomen. Voor een belangrijk deel blijven deelnemers en bezoekers zelf verantwoordelijk voor hun gezondheid en veiligheid. Dat vraagt een gedegen afweging van wat wel en niet van hen verwacht kan worden, en waar aanvullende maatregelen vanuit de overheid en de organisatoren noodzakelijk zijn. Ook zal duidelijk moeten zijn wat het eventuele restrisico is.

In eerste instantie ligt deze beoordeling bij de betrokken gemeenteambtenaren. Zij beoordelen een aanvraag en bezien of deze afgedaan kan worden met een standaardadvies of dat aanvullende maatregelen wenselijk zijn. Als er factoren zijn die invloed (kunnen) hebben op gezondheid en veiligheid, kan de gemeente een beroep doen op de Directeur Publieke Gezondheid (DPG).
De DPG adviseert het openbaar bestuur over de gewenste maatregelen en doet dit vanuit een brede maatschappelijke afweging.

Om de eventuele gevolgen goed te kunnen beoordelen zijn enerzijds kennis en inzicht nodig in de risicofactoren en de gewenste maatregelen om de risico’s te beperken. Anderzijds vraagt het kennis van de (bestuurlijke) belangen die spelen om tot een gezamenlijke afweging te kunnen komen.

GHOR en GGD
De DPG wordt ondersteund door de GHOR en GGD. Zij beoordelen de gezondheidsrisico’s en de gewenste (voorbereidings)maatregelen op grond van mogelijke scenario’s. Het gaat daarbij zowel om geneeskundige hulpverlening als om gezondheidspreventie. Zo is er aandacht voor bijvoorbeeld:

• de bereikbaarheid en toegankelijkheid van het evenement, zodat de gewenste zorg tijdig geboden kan worden;
• de continuïteit van de zorg in de gemeente; evenementen of incidenten kunnen een zodanig beroep doen op de geneeskundige voorzieningen dat de continuïteit van de reguliere zorg in de omgeving van het evenement zwaar onder druk kan komen te staan;
• preventie van genotsmiddelengebruik bij evenementen en adviseren van aanvullende maatregelen;
• (risico op) gehoorschade;
• technische hygiënemaatregelen;
• infectieziektepreventie.

Op basis van deze risicobeoordeling door de GHOR en GGD geeft de DPG advies aan het bevoegd gezag. Daarbij gaat het er om al te grote risico’s te vermijden en niet om alle risico’s uit te sluiten. De burgemeester kan het advies van de DPG betrekken in de  besluitvorming. Het kan zelfs reden zijn om een evenement geen vergunning te verlenen of vroegtijdig te laten stoppen (wat bijvoorbeeld het geval was bij de Marathon van Rotterdam in 2007).

Ontwikkelingen
Overheid, evenementenorganisaties en samenleving moeten accepteren dat (publieks)evenementen risico’s met zich meedragen en dat er per definitie zorgcontacten zijn. Deze risico’s moeten helder gecommuniceerd worden naar de deelnemers/bezoekers.
De advisering met betrekking tot risico’s bij evenementen vergt overleg tussen verschillende partijen, waarbij rekening wordt gehouden met (bestuurlijke) belangen, kennis en ervaring over en weer worden uitgewisseld en er een gezamenlijke afweging plaatsvindt. Het kan een valkuil zijn om daarbij enkel te vertrouwen op de ervaringen van eerdere edities van hetzelfde evenement. Risicobeoordeling blijft vragen om een kritische blik, en het betrekken van de juiste deskundigheid en kennis.

Het aantal evenementen neemt jaarlijks verder toe, en ze worden complexer en groter in omvang. Daar komen nieuwe vormen van evenementen bij. Denk aan de color runs, waarbij kleurpoeder gebruikt wordt tijdens het hardlopen. Ook trends in het gebruik van genotsmiddelen vragen om specifieke maatregelen.
Reken daar ook nog eens de dreiging van terroristische aanslagen tijdens evenementen bij, waarbij moedwillig gestreefd wordt zo veel mogelijk slachtoffers te maken, zoals in:

• Nice (een vrachtwagen rijdt op 14 juli 2016 in op het publiek na afloop van een  vuurwerkshow, 86 doden, 434 gewonden),
• Berlijn (een vrachtwagen rijdt op 19 december 2016 in op het publiek van een kerstmarkt, 12 doden, 48 gewonden) en
• Manchester (een bomexplosie na een concert op 22 mei 2017, 23 doden, 120 gewonden).

Een dergelijke dreiging maakt dat de adviserende rol van de DPG (GHOR, GGD) in de nabije toekomst alleen maar groter
en belangrijker wordt.

Door Vincent Pot – GGD GHOR Nederland  en Jan van Leeuwen – GHOR Rotterdam-Rijnmond