BLOG: Door welke bril kijk je naar risico’s?

17 februari 2020

Het is leuk om af en toe weer door een andere bril naar de wereld te kijken. Dit keer door het concept ‘antifragiel’. Nassim Taleb heeft dit woord bedacht als tegenhanger van fragiel. Hij maakt het onderscheid in:

1. Fragiel

2. Robuust

3. Antifragiel

De eerste twee woorden spreken voor zich. Het laatste woord minder. Antifragiel is dat je beter wordt van het onverwachtse, of zelfs van negatieve gebeurtenissen. Hoe moet je dit dan zien?

Wanneer een vliegtuig neerstort wordt er vaak een groot onderzoek gedaan. Aanbevelingen worden geïmplementeerd en de sector leert hier (in de meeste gevallen) van. In die zin kan je zeggen dat de sector veiliger wordt door een ongeluk = antifragiel. Met andere woorden; ieder incident maakt de kans op eenzelfde soort incident kleiner. Al blijken we soms hardleers (wanneer we bijvoorbeeld kijken naar economische crises).

Een ander voorbeeld zijn bacteriën. Sommige bacterie muteren snel na de toediening van medicijnen. Denk eens aan de maatregelen op het gebied van antibioticaresistentie. Door veel gebruik hiervan neemt de resistentie van bacteriën toe. Bacteriën zelf worden daarmee mee antifragiel.

Wat doen we hiertegen?

Om ons hiertegen te wapenen proberen we zoveel mogelijk toevalligheden uit de weg te ruimen. We proberen ons zo goed mogelijk de organiseren. Door de bril van het concept ‘antifragiel’ maakt ons dat juist kwetsbaarder, want:

• Door overbehandelen, bijvoorbeeld door antibiotica, neemt het risico toe dat antibiotica niet meer werkt. Waardoor we met elkaar juist fragieler worden.
• Door centrale sturing neemt de ondoorzichtigheid en de kans op chaos bij uitval toe. Denk aan een centrale meldkamerorganisatie, of juist aan ideeën over één landelijke veiligheidsregio. Regelmatig kleine incidenten in kleinere organisaties verkleinen namelijk de fragiliteit van het systeem als geheel. Een vrij robuust centraal systeem kan bij een onverwacht incident ineens juist extra fragiel blijken en als geheel instorten.
• Ook je eigen lichaam wordt sterker door belasting. Een astronaut moet zijn of haar lichaam weer gaan versterken na een reis zonder zwaartekracht. In dat opzicht is het menselijk lichaam antifragiel. Weerstand maakt het sterker, tot het punt van breken.

Wat betekent deze gedachtegang?

1. Er een grotere kans op fouten en incidenten. Hier leert het systeem van energie als geheel van (en wordt daarmee meer antifragiel).
2. Het is vrijwel onmogelijk om het energiesysteem als geheel te raken aangezien er geen centrale sturing of onderlegger van is.

Deze gedachtegang kan je doortrekken naar allerlei gebied, op een verschillend niveau. Van persoonlijk, tot aan sectoren. Denk eens na hoe fragiel je zelf bent. Ik zelf vind het altijd erg boeiend hoe een abstract concept als ‘antifragiel’ je denken weer aan kan scherpen. Wil je meer lezen, lees dan het boek van Nassim Nicholas Taleb.

Disclaimer

Dit blog is geschreven door Jos Bal (destijds Beleidsadviseur GHOR), omdat ik om ik het leuk vind om af en toe informatie te delen over risico-, crisismanagement en de GHOR. Bovendien vind ik dat we vanuit de Veiligheidsregio, als deskundige op het gebied van crisisbeheersing, onze kennis en ervaring zoveel mogelijk moeten delen. Overigens reflecteert deze blog mijn eigen visie en niet die van de Veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid of de GHOR.