Omgevingsbeeld, trends en ontwikkelingen ZHZ
Het begrijpen van het omgevingsbeeld en de relevante trends en ontwikkelingen is essentieel voor zorgorganisaties.
Door proactief in te spelen op veranderingen, hebben zorginstellingen de mogelijkheid zich voor te bereiden op, en aan te passen aan, een steeds complexere omgeving.
De ontwikkelingen en trends die in dit hoofdstuk op basis van de door zorgsectoren aangegeven input zijn opgesteld, naast de vier uitgewerkte incidenttypen, kunnen de zorgcapaciteit, zorgvraag en/of zorgkwaliteit beïnvloeden.
Omgevingsbeeld
Het algemeen omgevingsbeeld van de regio Zuid-Holland Zuid staat beschreven in het RRP. Dit document beschrijft alle omgevingskenmerken die binnen de VRZHZ gelegen zijn.
Hieronder benoemen we de belangrijkste karakteristieken die bepalend zijn voor de voorbereiding tot opgeschaalde zorg. De crisis- en incidenttypen die later aan bod komen zijn daar dan ook gedeeltelijk op gebaseerd. Wijzigingen in het omgevingsbeeld kunnen tevens leiden tot veranderingen in het ZRP.
De belangrijkste aspecten zijn:
- 10 gemeenten met een bevolkingsdichtheid van circa 469.500 inwoners.
- Laaggelegen en waterrijk deltagebied; hoog overstromingsrisico.
- Dichtbebouwde omgeving in Dordrecht en Gorinchem.
Invloedgebied van ongevallen met gevaarlijke stoffen vanuit de spoorzone, Seveso-bedrijven, het Rotterdamse havengebied en industriegebied Moerdijk. - Doorvoerroute van gevaarlijke stoffen per weg, water, spoor en buisleidingen.
- Spoorzones Dordrecht en Zwijndrecht kennen vele veiligheidsrisico’s.
- Personenvervoer vindt in grote frequentie plaats over land, weg en spoor.
- Vanuit het RRP van Zuid-Holland Zuid blijkt dat overstroming, grof en extreem geweld, nieuwe ziekteverwekker, stroomuitval, digitale verstoringen, brand in gebouw kwetsbare doelgroep en verstoring openbare orde tot de grootste risico’s behoren.
Risicodiagram
In het RRP van ZHZ zijn tevens incidenttypen beoordeeld op impact en waarschijnlijkheid.
Aan de hand hiervan zijn de incidenttypen weergegeven in het risicodiagram hieronder.
Ontwikkelingen en trends
In deze veranderende samenleving komt er veel op de maatschappij af zoals klimaatverandering[1] of de toename van complexiteit van crises zoals een hack, terroristische aanvallen of protesten. Naast maatschappelijke en regionale ontwikkelingen, zijn er trends binnen de zorgsector die de acute en niet acute zorg beïnvloeden en zo impact hebben op het zorgproces. Daarmee zijn deze ook relevant in de voorbereiding op incidenten, rampen en crises.
In deze veranderende en complexe maatschappij zijn er vier trendthema’s:
- Data en technologie, hierbij geldt ‘des te complexer de technologie, des te complexer de oplossing bij een incident of crisis’[2].
- Sociaalmaatschappelijke ontwikkelingen zoals vergrijzing, immigratie en toenemende polarisatie en de daarmee samenhangende razendsnelle verspreiding van des- en misinformatie.
- Politiek en geopolitiek, waarbij de vertrouwenskloof tussen burgers en overheid (Covid-19) als belangrijk punt wordt gezien; naast de wereldwijde onderlinge afhankelijkheid en internationale conflicten.
- Duurzaamheid en klimaat, waarbij weersomstandigheden voor crisisbeheersing en de zorgsector steeds belangrijker worden.
Trendthema 1
Data en Technologie
Digitalisering speelt een steeds grotere rol in de zorgsector, zowel in directe zorgverlening als in ondersteunende systemen zoals patiëntendossiers.
De toenemende afhankelijkheid van ICT-systemen vergroot het risico op technische storingen en cyberaanvallen, waardoor de continuïteit van zorg bedreigd kan worden als online gegevens niet meer te raadplegen zijn.
Daartegenover staat dat digitalisering juist oplossingen biedt voor personeelstekorten door zorg op afstand, zoals beeldbellen en e-health-apps. Innovaties zoals snellere diagnostiek en technologische mogelijkheden verbeteren de efficiëntie van de zorg, maar vereisen ook continue investeringen in infrastructuur en training.
De toenemende cybercriminaliteit is een belangrijke bedreiging, die vraagt om robuuste cybersecurity-maatregelen.
Trendthema 2
Sociaal-Maatschappelijke Ontwikkelingen
De zorgsector wordt geconfronteerd met diverse maatschappelijke veranderingen.
De vergrijzing leidt tot een groeiende zorgvraag, complexere zorgbehoeften en een toename van ouderdomsziekten en psychische klachten. De maatschappelijke verwachting van snelle en toegankelijke zorg (‘vandaag besteld, morgen in huis’) oefent extra druk uit op zorginstellingen die vaak al kampen met wachtlijsten.
Intimidatie richting zorgverleners neemt toe, wat het werkklimaat voor zorgverleners bemoeilijkt.
Daarnaast speelt extramuralisatie een rol, waarbij mensen langer thuis blijven wonen, wat nieuwe eisen stelt aan de organisatie van zorg en crisismanagement en het opleiden van nieuwe zorgverleners moeilijker maakt met de veranderende complexiteit van zorg.
Trendthema 3
Politiek en Geopolitiek
De rol van de overheid en zorgverzekeraars is bepalend voor de inrichting van het zorgstelsel. Politieke beslissingen over financiering, marktwerking en de mate van zorg hebben grote invloed op de organisatie en toegankelijkheid van zorg.
De concurrentie tussen zorgaanbieders neemt toe, wat leidt tot een focus op kwantiteit in plaats van kwaliteit, en maakt de markt steeds onoverzichtelijker.
Bestuurlijke aandacht voor risico’s en crises is noodzakelijk om de continuïteit van zorg te waarborgen, vooral in een context van regelmatige bestuurswisselingen die het collectieve geheugen van crisisaanpak kunnen verzwakken.
Internationale trends, zoals de import van resistente bacteriën, kunnen ook een impact hebben op de nationale zorgpraktijken.
Trendthema 4
Duurzaamheid en (Zorg)klimaat
De zorgsector is afhankelijk van een stabiele vitale infrastructuur, waaronder brandstof voor noodaggregaten, elektriciteit en water. Klimaatverandering kan deze infrastructuur onder druk zetten door bijvoorbeeld extreme weersomstandigheden of verstoringen in de energievoorziening.
Er is behoefte aan langetermijnbeleid om deze risico’s te beheersen. Het effectief beheren van middelen en medicatie, zoals vaccins, beademingsapparatuur en tilliften is belangrijk om goede zorgverlening te garanderen tijdens crises.
Daarnaast zijn maatregelen nodig om de opkomst van antimicrobiële resistentie te beperken, want zonder werkende antibiotica zijn infecties moeilijk te behandelen.
GHOR Zuid-Holland Zuid
Prof. Kohnstammlaan 10
3312 KL Dordrecht